بانک‌های مرکزی پیشرو در توسعه ارز دیجیتال برای تسهیل تسویه حساب‌های بین بانکی

گزارش جدید بانک تسویه بین‌المللی (BIS) با عنوان «پذیرش تنوع، پیشرفت باهم» نشان می‌دهد که تقریباً تمامی بانک‌های مرکزی مهم جهان (۹۴ درصد) در حال بررسی و تحقیق در خصوص ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) هستند. این آمار بیانگر افزایش قابل توجهی در آزمایش‌ها و پروژه‌های آزمایشی مرتبط با CBDC، به ویژه نوع عمده‌فروشی (بین بانکی) آن است.

بر اساس این گزارش، بانک‌های مرکزی با رویکردی محتاطانه و اتخاذ شیوه‌های متنوع، در حال پیشبرد فرآیند پیاده‌سازی و طراحی CBDC هستند. حفظ نقش سنتی پول بانک مرکزی در برابر ظهور و گسترش ارزهای دیجیتال بخش خصوصی، یکی از انگیزه‌های اصلی بانک‌ها برای ورود به این حوزه نوین به شمار می‌رود.

علاوه بر این، ارتقای کارآمدی سیستم‌های پرداخت داخلی، ترویج فراگیری مالی (دسترسی آحاد جامعه به خدمات مالی) و بهبود کارایی سامانه‌های پرداخت بین‌المللی، از دیگر دلایل مهم روی آوردن بانک‌های مرکزی به CBDC محسوب می‌گردد.

تمرکز بر CBDC عمده‌فروشی

بررسی جامع بانک تسویه بین‌المللی که با مشارکت ۸۶ بانک مرکزی انجام پذیرفته، حاکی از افزایش چشمگیر پروژه‌های مرتبط با CBDC عمده‌فروشی، به ویژه در اقتصادهای پیشرفته است. در حال حاضر، احتمال راه‌اندازی CBDC عمده‌فروشی در بازه زمانی شش سال آینده، از نوع خرده‌فروشی آن پیشی گرفته است.

بانک‌های مرکزی برای ارتقای طراحی CBDC عمده‌فروشی، ارتباطات مستمر و همکاری نزدیکی را با ذی‌نفعان این حوزه برقرار کرده‌اند. در این راستا، تمرکز ویژه‌ای بر ویژگی‌هایی مانند قابلیت همکاری (امکان برقراری تعامل میان سیستم‌های پرداخت مختلف) و برنامه‌پذیری (قابلیت تعریف شرایط و ضوابط خاص برای تراکنش‌ها) صورت گرفته است.

در خصوص CBDC خرده‌فروشی، بیش از نیمی از بانک‌های مرکزی مورد بررسی در نظر دارند محدودیت نگهداری (حداکثر میزان مجاز نگهداری CBDC)، قابلیت همکاری با سیستم‌های پرداخت موجود، امکان انجام تراکنش‌های آفلاین (بدون نیاز به اتصال به اینترنت) و عدم پرداخت سود بر روی موجودی CBDC را در طراحی نهایی لحاظ نمایند.

تفاوت در اولویت‌های طراحی

تفاوت‌هایی در اولویت‌های طراحی CBDC بین اقتصادهای پیشرفته و بازارهای نوظهور مشهود است. به طور کلی، کشورهای در حال توسعه تمایل بیشتری به استفاده از فناوری دفتر کل توزیع‌شده (DLT) و اعمال محدودیت تراکنش نشان می‌دهند.

بانک تسویه بین‌المللی با توجه به سرعت و رویکردهای متفاوت اتخاذ شده از سوی کشورهای مختلف، بر اهمیت همکاری جهانی برای تضمین یک سیستم پرداخت ایمن و کارآمد تاکید کرده است.

استفاده محدود استیبل‌کوین خارج از اکوسیستم رمزارز

این بررسی همچنین به استفاده از استیبل‌کوین و سایر دارایی‌های دیجیتال پرداخته است. نتایج حاصله نشان می‌دهد که از استیبل‌کوین به ندرت برای انجام تراکنش‌های پرداخت خارج از اکوسیستم رمزارز استفاده می‌شود.

با وجود افزایش کل ارزش بازار استیبل‌کوین به بیش از ۱۶۱ میلیارد دلار در پایان ماه مه ۲۰۲۴، این توکن‌های با پشتوانه دارایی‌های باثبات (مانند دلار آمریکا)، تنها ۶ درصد از کل بازار رمزارز را تشکیل می‌دهند.

بانک‌های مرکزی مشاهده کرده‌اند که استیبل‌کوین عمدتاً برای تجارت رمزارز یا در پلتفرم‌های امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) مورد استفاده قرار می‌گیرد و پذیرش آن برای اهداف اصلی پرداخت، بسیار ناچیز است.

بر اساس گزارش، استیبل‌کوین به جای عموم مردم، عمدتاً توسط گروه‌های خاصی برای حواله‌های بین‌المللی و پرداخت‌های خرده‌فروشی استفاده می‌شود. به عنوان مثال، استیبل‌کوین حدود ۵ درصد از حواله‌های ارسالی به مکزیک را تشکیل می‌دهد.

با وجود استفاده محدود، پتانسیل استیبل‌کوین برای برهم زدن ثبات مالی و سیستم‌های پرداخت همچنان نگران‌کننده است و همین موضوع، محرک اصلی تلاش‌های نظارتی به شمار می‌رود. اهداف اصلی این مقررات، شامل حمایت از سرمایه‌گذاران و مصرف‌کنندگان، تضمین ثبات مالی و مقابله با فعالیت‌های غیرقانونی است.